JATA’Y: LA LEYENDA

Peteî jarýi Kapi’atâygua omombe’úmi cheve ndaje yma, ymaite, táva guasu Paraguay ypýpe; oñemohendahague peteî tekoha Guarani, omyakâva Mburuvicha hérava Kapi’i’atâ, kuimba’e ojehayhu ha ojehecharamóva hekohápe. Upépe oikoraka’e hikuái tekokatúpe ha ñande sy guasu, yvy, ome’ê chupekuéra opaite hemikotevê: ka’aguay kakuaa, y potî sakâ, pira, eirete ha opaichagua yvy’a: avati, mandi’o, kurapepê, pakova, mbokaja, arasa, avakachi, yvapovô, yvapurû, pakuri, jakarati’a hamba’e. Ha’ekuéra niko oiko jekupytýpe ha akóinte omomba’eguasu tekove ha upévare o’aguyjeme’ê hikuái Ñande Rúpe ha hérape oñombyaty hikuái pyharekue, opýpe, oñembo’ejerokývo, upépe kuimba’ekuéra ombarakapu ha kuña katu otakuapu.

Peteî ára, peteîva tapŷime, heñói peteî mitâkuña’i iporâitereíva oñembohérava Jata, upéi okakuaáva oiko peve ichugui peteî kuñataî neporâmbajepéva ha hetaitere

i kuimba’épe oipy’ara’âva. Ha’éniko oiko isy ha itúva ndive ha tapiaite heko ha’eño. Pe iporângue niko oñemoherakuâkuri ambue tekoha rupi. Jepémo heta kuimba’e oityse chupe iñuhâme, Jata akóinte ojuhúmi peteî tape ojehekýi haĝua umívagui.

Peteî ára, oĝuahê Mburuvicha Kapi’i’atâ tekohápe peteî guarini hérava Tekoñarô, oúva mombyrýgui oñemomba’évo Jata mborayhúre, taha’éjepe mbaretépe. Ha péicha, peteî pyhareve avakuéra oî aja amandajépe, Tekoñarô oñemboja Jata tapŷi oîha meve, upépe oîhina isy ha itúva, iĝuaiĝui ha itujamímava hikuái ha ndoguatakuaavéimava. Tekoñarô, ñe’ê pohýi reheve, he’i mokôivépe: “Che aju pende rekohápe aguerahávo pene ñemoñarépe, che rembirekorâ”; ohendúvo upéva, tujami osê ombohovái chupe: “Hetámako oî, nde reju mboyve, he’iva’ekue upeichaite avei ha ndohasáiva upégui. Che ndaroviái nde ikatutaha rejapo upe mba’e ha hi’ariete ndéngo peteî kuimba’e nderekomarâva”. Upe karaimi ñe’ê ndo’aporâi Tekoñarôme ha kóva he’i’ŷre mba’evete, ojuka upe karaimi ha hembirekópe.

Opávo amandaje, Jata oho itapŷime ha upépe ojuhu isy ha itúva omanóva ha ijykére ohecha Tekoñarôme. Kóva oñemboja Jata renondépe, hasêsoróva, ha he’i chupe: “Neremanoséirô ha’ekuéraicha, eñeme’ênte chéve, eju chendive ha ajapóta ndehegui che rembireko”. Jata osapukái chupe: “¡Porojukahára!, araka’eve ndahamo’âi nendive” ha osê oñani. Tekoñarô omuña chupe ha ojapi chupe peteî yvyra’akuápe ha ojuka upe kuñataî porâitépe. Upe jave, oĝuahê upépe Mburuvicha Kapi’i’atâ ha iguarini ha oñondivepa ojuka hikuái Tekoñarôme.

Upe guarini hekomarâvape oñotŷ hikuái peteî ka’aguy mombyrýva upégui; ha Jatápe katu oñotŷ hikuái peteî ysyry iporâva rembe’ýpe. Uperiremínte, heñói ha okakuaa upe Jata oñeñotŷhaguépe, peteî ka’avo hatîmbáva, ojoguáva mbokajápe, ndatuicháiva ha uperupigua ombohérava Jata’y (ko’áĝa ojekuaáva Jata’ípe), ogueromandu’áva upe kuñataî porâite rekove, jepémo omano ha hatîmbáva, ko’áĝaite peve ndohejáiva, péicha péichante, avave oñemboja hese.

Ko’áĝaite peve oî Kapi’atâ Távape peteî tavapehê hérava Jataity (Jata’yty) ogueromandu’áva kuñataî Jata réra. Ñe’ê Jata’yty he’ise “tenda oîháme heta Jata’y”. Ohasávo ára, ko ka’avo iñasâi Paraguay retâ tuichakue javeve, ha ko’áĝa rupi, jajuhukuaa heta táva, tavapehê ha jeikoha, hérava Jataity.