"Ñande Ypykuéra" Narciso R. Colmán mba'éva

Rupavé ha Sypavẽ imemby mbohapy kuimba'e ha heta Kuna. Umi ojeikuaavéva apytépe OI: Tume Arandu, ikatupypyrýva, ojeikuaáva Arandu túvaramo, oúva ichupe yvágagui; mombe'upykuéragui ha'e Pa'i Sume. Marangatu, ha'éva Kerana ru. Japeusa, heñóiva ipýguio, ha'e memby hekovaíva, opamba'e oñepyrũ ojapo hapykuéguio. Hogayguakuéra ndaija'éi stos Ome'e haguére ojavývo heindy Yrasẽmape pohãvai; UPEI oñapymi ipo ha Omano, hetégui oiko japeusa, ha péicha oiko hapykue gotyo opaite Arama. Kuñanguéra apytépe OI: Porãsy, Hera he'iháicha Porã sy, imbaretéva. Guarasyáva, o'yta kuaáva, omendáva Karive Ndive, herajo'áva Paragua (Raza Guaraní ypykue). Tupinamba, AVEI imbaretéva Omenda Mba'erory Ndive, herajo'áva Amaraso, Paragua Ryke (Raza Tupi ypykue), Yrasẽma, Purahéi Ysyry, puasyetéva iñe'ẽ, ombopu porãitéva Mbaraka. Ohasávo ary ... ATYPE Oi peteĩ kuñataĩ ndeporãva ha'éva Kerana, Marangatu rajy, Tau , ha'éva El Año ñemoñare oñembokíva stos, ja ojerováva karia'y nde porãvape ha omondaséva kuñataĩme; oñemoinge Angatupyry, rekóva imarangatu, oñangareko Hagua stos. Oñorãirõ Pokoi ára pukukue, pyhare Jepe ha OSE itenonde Tau, ichupe oipytyvõ Pytajovái, heko ñañáva, imbarete ha oñorãirõ kuaáva. Tau ha Kerana Ari ho'a Tupã ñe'ẽpochy ha upévare omoñemoña Hikuai Pokoi Tekove ndevaipajepéva ha'éva: Teju Jagua, Mbói Tu'i, Monai, Jasy Jatere, Kurupi, Ao Ao y Luiso.   

1.  Teju Jagua : Hete umi ojogua teju tuichávape, ja oguereko Pokoi jagua aka. Kova ha'e Tau ha Kerana memby ypykue. Hete tuichágui ndaikatúi oipuru mbarete oguerekóva. Yvakuéra Okaru, Eirete oguerúva chupe ipehẽngue Jasy Jatere.

2.  Mbói Tu'i : Kova ha'e Tau ha Kerana memby mokõiha, hete Mbói ha Inaka Tu'i. Oje'émi stos Ha'eha Mba'e he'õ rerekuára. Avei ha'e pira, mbusu, Ysapy ha Yvoty ñangarekohára.

3.  Monai : Kova hina Tau ha Kerana memby mbohapyha. Ñu ha Yvytu Jara, ipokovívare ha mondaháre oñangareko ha oipytyvõ. Omondáva omono'õ Cerro Yyytykuápe, Ko'aga hérava Cerro Kavaju Atyrápe. Avare Tume ohapyva'ekue itakuápe ha upe guive opyta Héra Moñaikuare.

4.  Jasy Jatere : Kova hina Tau ha Kerana memby irundyha. Ko mitã'i yvágaicha Hesa Hovy asy ha Kuarahy mimbícha iñakãrague sa'yju. Oguahẽvo asajepyte ndaje OSE omosarambi Mborayhu ha tetia'e. Oje'e stos opívo oguataha ha oguerekoha ipope ka'a Raka pehẽngue ome'ẽva ichupe mba'ekuaaita. Oipurúva oguerokañy Hagua Mita oguaraháva ipehẽngue Ao-Ao.

5.  Kurupi : Kova hina Tau ha Kerana memby poha. Karia'y karape oikóva asajepyte ka'aguýre ñemiháme. Oikóje ohapera'arõ mitãkuña OSEVA asajerei hógagui, Kurupi ojuráne Katuete ha ogueraha Ka'aguy hesakãhápe kapi'ipe rovyũ ha hyakuãvureíva Ari orairõ ombotarova Tera ojuka PEVE.

6.  Ao Ao : Kova hina Tau ha Kerana memby poteĩha. Oje'e Ao Ao oikoha kure ka'aguýramo ha ijatýha hendivekuéra; oiko Hagua oñondive kuimba'e ro'o rapykuéri. Ndaje kuimba'ekuéra ojehekýi Hagua Ao Aógui, ojupí yvyra raka rehe; ha upéicha jave Ao Ao ojo'o Yvy ha oity yvyra, ho'u Hagua kuimba'e.

7.  Luiso : Kova hina Tau ha Kerana memby pokõiha. Ojogua peteĩ jaguápe; Ivai, Hesa vera ha iñakãguasu. Pyharepyte Vove oho ojapajeréi te'ongue ari, upévare hesa'yju ha ine. Oĩramo Kuña imembýva Pokoi kuimba'e, pe ipahaguéva ha'eva'erã Katuete Luiso. Pyhare reñandúramo oñarõva ha opoko nde py ipo ro'ysãme, ha'e Luiso nemomarandúva nde ára Paha.