Jeroviapy (creencia)

 Niko umi mba’ekuaa jaguerekóva, jepémo ñe’ẽrei, upeichavérõ jepe ojepuru tapiáva oparupiete oñembohováivo mba’e hesaka’ỹva.

Techapyrã:

• Mbarakaja hekove pokõi
• Mbarakaja hũ ome'ẽ po'a
• Chavurro hasẽramo, okýta

 Jeroviajerovu (superstición) 
Niko umi mba’ekuaa oñembotuichareíva; ja’eporãsérõ, jeroviajerovu niko ha’ehína umi jeroviapy ñemongakuaave.

Techapyrã:

• Typycha okẽ kupépe pya’e omondo ogapýgui jahayhu’ỹvape
• Kuña ndojahuiva’erã imemby rire, ỹramo imembymi omanokuaa chugui
• Pitogue opurahéiramo, he'ise oĩha hyeguasúva

Jeroviakatu (religión).

Ñane retãygua omomba’eguasu opa mba’e ijáva jeroviakatúpe, taha’e ha’eháicha. Péicha opavave jaguereko peteĩ térã hetave ñangarekohára: San Blas (ahy'o rerekua), San Roque (jagua ha imeg̃uáva rerekua); Santa Lucía (ohecha'ỹva rerekua); San Ramón (hyeguasúva ha imembyramóva rerekua); San Isidro (ñemitỹhára rerekua), San Cayetano (mba’apohára rerekua); Santo Tomás (oñemoarandúva ha iñarandúva rerekua); Santa Cecilia (puraheihára rerekua); San Antonio (ojohayhúva rerekua); San Judas Tadeo (imba’ehasýva ha apañuãi rerekua).

Paraguáype -héra Guaraní reheve- jahechakuaa gueterei: tupãnói, óga ñemongarai; jepokuaa ha jerovia póra rehegua (upéva jeko hekovaiva'ekue, iñangaipa hetava'ekue), ha Estacionero opurahei’asýva kurusu árape ha Arapokõindy Marangatúpe (Samana Santa).

Mombe'upy (leyenda) 

Niko oñeha’ã ombohovái mba’eicharupíva oĩ yvy ape ári umi hekomymbáva (animales), hekoka'avóva (vegetales) ha mba'ehekotee'ỹva (minerales).

Techapyrã:

KA'A

Peteĩ áraje Ñande Ru ou, tujamíramo, yvy ape ári oguatávo, ha ikane'õmarõ oheka peteĩ ogami opytu'u hag̃ua. Ohohápente mavave ndoipe'ái chupe hóga rokẽ. Maymávante oñembotavypa chugui. Ipahaitépe, og̃uahẽ peteĩ tujami rógape. Upéva ombohasa chupe hógape, ome'ẽ chupe y ha tembi'u, ha okemi hag̃ua avei ome'ẽ chupe. Upe tujami oikóje itajýra ndive, ha mokõive rasa oñangareko porã Ñande Ru rehe.

Ohecharamógui tujami ha tajýra reko marangatu, Ñande Ru ojevúvo yvágape omoheñoiukáje tujami róga korapýpe, peteĩ ka'avo pyahu avave oikuaa’ỹva. Upei og̃uahẽkuri tujami rendápe Ñande Ru remimbou; ombo'eva'ekue tujami ha tajýrape mba'eichaitépa ojepuru'arã upe ka'avo pyahu, hérava ka'a, opytava'ekue mokõivéva poguýpe.

BLAS MARANGATU MOMBE’UPY – LEYENDA DE SAN BLÁS DAVID GALEANO OLIVERA

     Corpus Christi, oñembohérava avei Buena Esperanza, ha’ékuri peteî táva omoheñoiva’ekue umi Español. Ha ndaje heta árama ojapo pytagua ohasavaiha, omongorágui chupekuéra heta te’ŷi aty, oguerekóva Timbu ha Karakarápe mburuvichárô.

     Umi te’ŷi ojeity hi’arikuéra oipotágui mayma pytagua osêmba ijyvýgui. Heta oñorairô rire, umi Español ohechakuaa ndaikatuvemo’âiha oñorairô te’ŷi ndive. Opáma chuguikuéra mbokara’ŷi, ha avei hetáma oî omanóva ijapytepekuéra.

     Upeichaháguinte, Español ha te’ŷi oñorairô’ajahína; ndaje ojehechaukásapy’a chupekuéra, pe yvága mbytetépe, peteî kuimba’e ijao morotîmbáva, ha o

ipysóva ipópe peteî kysepuku. Te’ŷi ohechávo upe mba’e, oîháicha ndaje tuicha oñemondýi. Oparupirei oñepyrû oñani ha isarambipa.

   Mbohapy ára, jasykôigua, ary su posa mbohapypa poapýpejeko oikova’ekue upe mba’eguasuete, Blas Marangatu árape. Maymávante he’ijoákuri ha’ehague Blás Marangatu upe ojehechaukava’ekue; ha upe ára guive avei ojererekókuri ichupe Paraguáy Retâ Rerekuárô.

Ára 3 jasykôiguápe oñemomorâ Blás Marangatuára, ha’éva Paraguáy retâ rerekua ha avei ahy’o rerekua. Ñane retâme oî mokôi táva oguerovy’avéva Blás Marangatu ára: Pirivevúi ha Ita. Avei oñemomorâ Ciudad del Este ha Colonia Obligado-pe. Upéicha avei opavave táva Paraguay retâmegua oguereko peteî jeikoha térâ tavapehê ogueraháva Blás Marangatu réra. Pirivevúi ha Itápe, oĝuahêvo ára 3 jasykôi, Blás Marangatu ára, ijaty tupâópe hetaiterei tapicha oñembojáva oaguyjeveme’êvo ichupe iñemongueráre. Umi oñembojáva Blás Marangatu rendápe oñemonde ha’éicha, ijao morotî ha ijatukupére ojeaho’i aopehê isa’y pytâvape. Umi ijahy’orasýva oha’â Blás Marangatu ku’a térâ ajúra peteî inimbope pytâme ha upéva oipuru upe ijahy’orasýva. Omoî mbo’ýrô ijajúri térà ijyváre, kurundúrô, okuera peve. “¡Karai Blás nemarangatuetéva!, eipytyvômína ko mitâ ijahy’opa’âvape”, ha’ehína ñe’ê mba’ejerure oipurúva sykuéra ku imemby ijahy’opa’â térâ ijahy’orasy jave.

YPAKA'A

Oikóje peteĩkuña hóga vera guasúpe, ojegua ha oñemohyakuãvupa potávo, hesarái Ñandejáragui ha omano va'erãhágui.

Hóga rovái oguereko peteĩyguasu ojerepáva hese yvoty hepyeta, hembiguaikuéra remiñotỹngue, mitãicha omongakuaáva.

 Upe kuñakarai rerapegua oguereko jagua ha mbarakaja etaite omohyakuãvupáva ha oguerochichĩva ára ha pyharépe, ha'e oñembokateháicha.

 Hetérente oñangarekóvo ko kuña, naiguaiguĩseigui, ha hesarái tapiáva hi'ángagui.

 Peteĩko'ẽoguahẽhóga rokẽme guaiguĩpirumi, tupãmba'ejára, ojerure chupe ka'áre.

  - Opa ka'a -he'i jahéi vai osẽvo.

  - Che ka'aýpe guarãmínte, ne'írãko arambosa.

  - Tereho eheka sevo'i upe che ykua jere rupi, rerambosasérõ, ha opa ka'a ha'éma niko ndéve.

 - Mba'eicha tamora' e -he'i chupe ohóvo tupãmba'ejára- oiko ndehegui guyra ha

reguyguy nde uvei sevo'i reka yguasu jerere ndepy'ahatãhaguére.

- Opa ka'a -osapukái chupe ipaha, ha opukasoro guasu oikévo ikotype.      Uperiremínte, ho'a hupápe ko kuña jejapógui ija'ỹva ipirépe. Mba'asy hechapyrãokaru hetére, ha oñyñýi javeve heñói ipirégui tague overapáva porãgui.

 Peteĩka'aru pytũohetetyvyro asyve ichupe mba'asy ha omoakuruchĩmbávo, oiko chugui guyra. Opu'ãoguata sambuku mbuku y reka sevo'i jo'óvo.

Upe pyhare guive ojehecha ko guyra pyahu omimbipáva jeguágui.

 - Opa ka'a, ypaka'a -osapukái aguape apytépe.